Latince “orto” düzgün, “donti” ise diş anlamına gelir; yani ortodonti “düzgün diş” anlamına gelir. Ortodonti, büyüyen veya yetişkin bireylerin çene ve yüz yapılarının izlenmesi ve rehberlik edilmesi, dişlerin hareket ettirilmesi ve ilgili yapıların bozukluklarının düzeltilmesiyle ilgilenen bir diş hekimliği dalıdır. Kuvvet uygulayarak dişlerin ve yüz kemiklerinin ilişkilerini düzenlemeye çalışır.

Ortodontinin Sorumluluk Alanları:

• Kapanış bozukluklarının teşhisi, önlenmesi, durdurulması ve tedavisi.
• Fonksiyonel ve düzeltici apareylerin tasarımı, uygulanması ve kontrolü.
• Dişler ve destek dokular arasında estetik ve fizyolojik uyumu sağlamak için rehberlik edilmesi.

Ortodontik Bozuklukların Nedenleri

• Genetik Faktörler: İskeletsel bozukluklar, diş eksiklikleri, üst çene darlığı ve çapraşıklık gibi sorunlar genetik olabilir.
• Kulak, Burun, Boğaz Problemleri: Burun deviasyonu ve geniz eti, ağız solunumu gibi durumlar çene gelişimini olumsuz etkileyebilir.
• Kötü Alışkanlıklar: Parmak emme, uzun süre yalancı meme kullanma, dil emme gibi alışkanlıklar çene gelişimini kötü etkiler.
• Erken Diş Kaybı: Süt dişlerinin erken kaybı, daimi dişlerin yerlerinin kaybedilmesine ve çapraşıklık sorunlarına yol açabilir.

Sık Rastlanan Ortodontik Bozukluklar

• Ön Açık Kapanış: Ön dişler arasında aralık bulunması.
• Çapraz Kapanış: Alt ve üst dişlerin normal konumlarının tersine olması.
• Çapraşıklık: Dişlerin düzgün sıralanması için yeterli yer olmaması.
• Aralıklar (Diastema): Dişler arasında boşluklar.
• Ektopi: Dişlerin normal konumlarından farklı yerlerde çıkması.
• Gömülü Diş: Dişlerin çıkamayıp çene kemiği içinde kalması.
• Dudak Yetersizliği: Dudakların dişleri yeterince örtmemesi.
• Derin Kapanış: Üst kesici dişlerin alt kesici dişleri normalden fazla örtmesi.
• İleri İtim: Üst ve alt kesici dişler arasındaki aralığın normalden fazla olması.
• Rotasyon: Dişin yuvasında dönük pozisyonda olması.
• Transpozisyon: İki dişin yer değiştirmesi.

Ortodontik Tedavinin Önemi

Çoğu kişi görünüş ve gülüşlerini iyileştirmek için ortodontiste başvurur. Ortodontik tedavi, estetik faydalar sağlayarak özgüveni artırır. Ancak, ortodontik problemlerin çoğu ağız ve diş sağlığını da etkiler. Çapraşık dişler temizlenmesi zor olduğu için çürük ve periodontal hastalıklara yatkınlık artar. Kapanış bozuklukları dişlerin aşınmasına neden olabilir ve çene eklemi rahatsızlıklarına, baş ve yüz ağrılarına yol açabilir. Açık kapanış veya diş aralıkları konuşma bozukluklarına neden olabilir.

Ortodontik Tedavi Türleri

• Koruyucu Ortodontik Tedaviler
• Durdurucu Ortodontik Tedaviler
• Düzeltici Ortodontik Tedaviler
• Pekiştirme Tedavisi

İdeal Ortodontik Tedavi Yaşı

Dişsel bozukluklar için ideal tedavi yaşı, süt dişlerinin değişiminin tamamlanmak üzere olduğu 10-12 yaş civarıdır. Çeneleri ilgilendiren problemlerde ve kötü alışkanlıkların bıraktırılmasında erken tedavi büyük önem taşır. 6-7 yaş civarında ortodontist muayenesi gereklidir.

Erişkinlerde Ortodontik Tedavi

Erişkinler de ortodontik tedavi görebilir. Sağlıklı diş eti ile her yaşta dişleri hareket ettirmek mümkündür. Ancak, erken teşhis edilen anomalilerin tedavi opsiyonları daha fazladır.

Ortodontik Tedavi Süresi

Aktif tedavi genellikle 1,5-2 yıl sürer. Bu süre tedavinin şekline, hastanın yaşına ve uyumuna bağlı olarak değişir.

Ortodontik Apareyler

Problemin çeşidine ve bireyin büyümesine göre değişen çeşitli hareketli ve sabit apareyler kullanılır. Dişlerde çapraşıklık olan vakalarda sabit tedaviler uygulanır.

Sabit Tedavi Seçenekleri

Sabit ortodontik tedaviler, dişlerdeki çeşitli seviyelerde çapraşıklığın olduğu durumlarda uygulanır. Dişlerin üzerine yapıştırılan braketlere elastikiyeti yüksek teller yerleştirilir ve bu teller sayesinde dişler ideal pozisyona doğru hareket eder. Ayrıca, yaylar ve lastiklerden de faydalanılır.

Estetik Braketler

Estetik kaygılar nedeniyle metal braketler yerine, diş rengindeki porselen braketler kullanılır. Bu braketler, ortodontik tedaviye olan ilgiyi artırır ve bir grup hasta için kabul edilebilir bir seçenek olur. Ancak, maliyetleri biraz daha yüksektir.

Sabit Tedavi Süresince Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Braketlerin takıldığı ilk hafta yanak ve dudaklarda geçici yaralar oluşabilir.
• Sert yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
• Sakız, jelibon gibi yapışkan gıdalar tüketilmemelidir.
• Asitli içeceklerden kaçınılmalıdır.
• Sandviç gibi yiyecekler ısırılarak yenmemelidir.

Hareketli Apareyler Kullanılarak Yapılan Tedaviler

Bu tedavi seçeneği, daimi dişlenme öncesinde uygulanır. Amaç, dişlerin çene kavislerinde doğru yerlerde çıkmasını sağlamak ve çeneler arasındaki ilişkiyi düzenlemektir.

Fonksiyonel Apareyler

Büyüme gelişim döneminde çenelerin doğru gelişimini yönlendirmeye yarayan apareylerdir.

Ağızdışı Apareyler

Çenelik ve headgear gibi apareylerle ağız dışı bölgelerden destek alınarak çene gelişimleri ihtiyaca göre artırılabilir veya azaltılabilir.

Ortodontik Tedavide Dişler Nasıl Hareket Eder?

Ortodontik tedavi, biyolojik bir süreçtir. Sabit veya hareketli apareylerle dişin üzerine hafif bir basınç uygulandığında, dişin kökünü çevreleyen kemik erir ve dişin yeni bir kemik yuvası oluşur. Bu süreç “yeniden şekillenme” olarak adlandırılır.

Ortodontik Tedavi Yapılamayacak Durumlar

Lösemi veya hemofili gibi kan hastalıklarında ortodontik tedavi uygun değildir. Zihinsel engellilerde ortodontik tedavi sınırlıdır.

Ortodontik Tedavide Diş Çekimi

Ortodontik tedaviler çekimli veya çekimsiz olarak gerçekleştirilebilir. Hangi yöntemin seçileceğine ortodontist karar verir. Bu kararın önemli bir faktörü yüz estetiğidir.

Pekiştirme

Ortodontik tedaviden sonra dişlerin eski konumlarına dönmesini önlemek için hareketli veya sabit pekiştirme aygıtları kullanılır.

Ortognatik Cerrahi

Ortognatik cerrahi, çene yapısındaki bozuklukları düzeltmek ve dişlerin normal fonksiyonunu kazanması için yapılan ameliyatlardır. Çenelerin ileri alınması, geriye alınması veya kaydırılması mümkündür.

Ortodontik Tedavi Sırasında Ağız ve Diş Bakımı

• Her yemekten sonra dişler fırçalanmalıdır.
• Günde en az bir kez diş araları temizlenmelidir.
• Gece yatmadan önce florürlü ağız gargarası kullanılmalıdır.
• Ağız duşu kullanımı faydalı olabilir.
• Düzenli kontroller için diş hekimine gidilmelidir.
• Sert ve yapışkan yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
• Bu önlemler çürük oluşumunu önlemeye yardımcı olur, apareye ve braketlere gelebilecek zararları azaltır ve ortodontik tedavinin etkinliğini artırır.

Çalışmanın Rahatsızlıkları ve Riskleri Nelerdir?

• Ortodontik tedaviye başladığınızda dişlerinizde ağrı hissetmek oldukça yaygındır. Bu ağrı genellikle 3-4 gün içinde azalır. Apareylere alışma süresi ise yaklaşık bir hafta sürer.
• Tedavi sırasında dişlerinizde hafif sallanma olabilir; bu, dişlerin hareket etmesinden kaynaklanan normal bir durumdur.
• Ağız hijyenine dikkat etmeyen hastalarda dişlerde kalıcı lekeler ve çürükler oluşabilir. Bu hastalarda ayrıca dişeti hastalıkları da görülebilir.
• Nadir durumlarda tedavi sırasında diş köklerinde erime meydana gelebilir.
• Ortodontik tedavi, çene ekleminde rahatsızlıklara yol açabilir.
• Tedavi sırasında veya sonrasında meydana gelen büyüme, tedavi sonucunu olumlu yönde etkileyebileceği gibi, istenmeyen sonuçlara da neden olup tedavi süresini uzatabilir.

Telsiz Ortodontik Tedavi (Şeffaf Plaklarla Tedavi, Şeffaf Diş Teli)

Son yıllarda geliştirilen invisalign, clear aligner ve orthoclear teknolojileri, çapraşık dişlerin braket denen diş telleri olmadan düzeltilmesini sağlar.

Bilgisayar ortamında tasarlanarak hazırlanan bir dizi şeffaf plak, 1-2 haftada bir değiştirilerek, braket kullanılmadan dişlerdeki çapraşıklık giderilebilir ve dişler istenen pozisyona getirilebilir. Bu plaklar şeffaf olduğu için çok belli olmazlar, yemek yerken çıkarılabilirler ve kullanımı kolaydır; batma veya acıtma yapmazlar. Bu sistemin size uygun olup olmadığını ortodontistiniz belirleyecektir.

Lingual Ortodonti (İçten Tel Tedavisi)

Lingual ortodonti sistemi, braketlerin dişlerin ön yüzeyleri yerine arka yüzeylerine, yani dil tarafına yapıştırıldığı bir tedavi yöntemidir. Bu nedenle dışarıdan fark edilmezler ve estetiktirler. Ancak bu teknikte braketler doğrudan yapıştırılamaz çünkü dişlerin dil tarafındaki yüzeyleri tam olarak görünmez ve ön yüzeye göre daha değişken bir yüzey gösterirler. Bu nedenle braketler hastadan alınan ölçü üzerine laboratuvar çalışması ile konumlandırılır ve bir taşıyıcı kaşık yardımıyla hastaya transfer edilerek dişlere yapıştırılır.

Son yıllarda dişlerin arka yüzeyleri lazerli tarama yöntemleri ile taranarak, dişlerin yüzeyine tam olarak uygun, kişiye özel, istenen doğru harekete imkan tanıyan braketler üretilebilmektedir.

Lingual ortodonti, klasik ortodontik tedaviye göre çok daha fazla hassasiyet ve dikkat gerektirir. Bu yöntemin bazı kısıtlamaları olsa da, avantajlarının yanı sıra dezavantajları da mevcuttur.